Không biết từ bao giờ tục thờ mẫu đã trở thành nét văn hóa của người Việt. Cứ mỗi lần thăm viếng cửa chùa người ta lại không quên thắp nét nhang thành tâm trên ban Mẫu.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu thì hầu đồng là nghi lễ rất quan trọng, mang nhiều ý nghĩa văn hóa và là một nghi thức tổng hợp. Hầu đồng tích hợp những giá trị văn hóa nghệ thuật được dân gian đúc kết từ bao đời nay. Đáng tiếc là khoảng hơn 10 năm trở lại đây thì nét văn hóa này đang bị lạm dụng và biến đổi thành hình thức mê tín dị đoan, thậm chí là cuồng tín.

Hầu đồng thực chất là một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng

Trong nghi thức hầu đồng ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa tín ngưỡng. Nghi thức hầu đồng cùng với chầu văn là nơi ẩn chưa nhiều tác phẩm văn học dân gian, điệu múa truyền thống. Hầu bóng được nhìn nhận như một hình thức diễn xướng dân gian tổng hợp cũng như một loại hình sân khấu tâm linh.

Hầu đồng lấy phương pháp ước lệ biểu trưng làm nguyên tắc kịch thuật cũng như lấy cách điệu hóa cao làm ngôn ngữ nhằm tái tạo lại những bóng thánh và những siêu nhiên. Do vậy, đây được xem là một loại hình sân khấu thiêng liêng.

Hầu đồng thực chất là một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng và là một quá trình tích hợp các giá trị văn hóa nghệ thuật trong một tín ngưỡng dân gian bản địa. Trong hầu đồng chúng ta có thể nhận thấy một tinh thần yêu nước hay việc tôn thờ hình tượng nữ thông qua các Thánh Mẫu cũng như một cái nhìn mang tính vũ trụ học nguyên sơ với trời, đất, nước. Hầu đồng gắn liền với ước mong về một cuộc sống tốt đẹp, hạnh phúc và một sức khỏe dồi dào.

Loading...

Hầu đồng sự linh ứng thần thánh hay mê tín dị đoan?

Trong tất cả những trò đồng bóng bị các cơ quan quản lý văn hóa coi là mê tín dị đoan cần được dẹp bỏ thì hầu thánh được coi là trò khiến thân chủ phải móc hầu bao nhiều nhất, khoa trương nhất và dĩ nhiên cũng tốn kém nhất. Đây chính là hoạt động văn hóa dân gian cần được gìn giữ hay là trò mê tín dị đoan nên xóa bỏ chắc hẳn còn rất nhiều tranh cãi.

Có ý kiến cho rằng mặc dù là hình thức diễn xướng, hát văn nhưng hầu đồng mang đậm màu sắc mê tín dị đoan với việc nhập hồn hay phán truyền của thần thánh. Trong khi ý kiến khác lại đánh giá đây là một nghi lễ của đạo Mẫu như vô vàn nghi lễ khác trong thế giới tín ngưỡng rộng lớn. Đến nay thì cuộc tranh luận này vẫn chưa ngã ngũ nhưng cuối cùng lý do cũng chỉ vì ranh giới của sự mê tín và không mê tín trong hầu đồng quá mong manh.

Hầu đồng được xem là nghi thức quan trọng của tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam. Nó không chỉ đáp ứng nhu cầu về mặt tâm linh mà còn cả đời sống văn hóa nghệ thuật. Hầu đồng chính là một hiện tượng sinh hoạt tín ngưỡng văn hóa đã và đang diễn ra một cách sống động trong đời sống người dân Việt, đặc biệt là các tỉnh thành phía Bắc. Do vậy xét trên phương diện tổng thể và bản chất hầu đồng không phải là hoạt động mê tín dị đoan.

Lâu nay người ta cứ đồn thổi hầu đồng và luôn cho rằng nó ghê gớm lắm và che phủ nó bởi một bức màn huyền bí và đầy nghi hoặc. Song một số cuộc hội thảo khoa học đã đưa ra khẳng định đây chính là một hoạt động văn hóa tín ngưỡng thuần Việt, xuất phát từ tín ngưỡng thờ mẹ. Vấn đề là phải dần vén màn bí ẩn của hát văn hầu đồng cũng như xóa bỏ những nghi ngờ hay gán ghép với mê tín dị đoan.

Theo biến thiên lịch sử thì lên đồng từng bị coi như điều cấm kỵ, một ví dụ hùng hồn của hủ tục mê tín dị đoan cần loại bỏ khỏi đời sống xã hội. Dù vậy, mặc những dè bỉu và lên án trong tư duy một thời thì lên đồng vẫn tồn tại và là hình thức diễn xướng dân gian cũng như là một nghi lễ không thể thiếu trong Đạo Mẫu. Có thể thấy với những giá trị và tính nhân văn vốn có thì Đạo Mẫu đã được nhìn nhận lại một cách nghiêm túc.

Hầu đồng trong giai đoạn hiện nay có thể vẫn giữ được nhiều nét đẹp nguyên sơ,truyền thống quý giá. Tuy nhiên ở một bộ phận nào đó, trong đó có các thanh đồng đã làm trái đi những giá trị văn hóa vốn có. Nhiều vấn đề thuộc hầu đồng và các thanh đồng cũng như những người lợi dụng để tuyên truyền mê tín dị đoan đang trở nên nhức nhối cần các cơ quan chức năng vì vậy báo chí và người dân cần chung tay giải quyết để hầu đồng trở về đúng với những gì bản chất tốt đẹp nhất.

Loading...