Vén bức màn bí ẩn của hầu đồng, loại trừ biến tướng lệch lạc cùng với những yếu tố trục lợi, đã đi đến từng bước quản lý việc thực hành tín ngưỡng một cách hợp lý, có như vậy mới xóa bỏ được những gán ghép mê tín dị đoan, đưa nghi lễ hầu đồng trở về giá trị di sản đích thực. Chính sau hàng trăm năm tồn tại, vượt qua nhiều biến cố cùng với những thăng trầm của lịch sử, tín ngưỡng thờ Mẫu mà tiêu biểu cho nó là nghi lễ hầu đồng dần bị thay đổi về bản chất, không còn giữ được quy chuẩn của thuở ban đầu.
Hầu đồng – nghi lễ quan trọng của tín ngưỡng thờ Mẫu
Đạo Mẫu của Việt Nam mới hướng con người và niềm tin của con người vào thế giới hôm nay, cầu mong sức khỏe, cùng tiền tài quan lộc, chứ không hướng về thế giới sau khi chết như những đạo khác. Những giá trị rất đặc biệt này của Đạo Mẫu được nhiều nhà nghiên cứu văn hóa nước ngoài đánh giá cao. Đến khi tham gia hầu đồng, con người được khai mở những vô thức, giải thoát những ẩn ức ấy và trở về với trạng thái tâm sinh lý như thường. Điều này đã được chính bác sĩ Sigmund Freud khẳng định, trong khi giải thoát những ẩn ức sẽ trở lại trạng thái cân bằng và trở thành người bình thường.
Nghi thức hầu đồng liệu có phải là mê tín dị đoan?
Tín ngưỡng thời Mẫu được gọi là “Hầu đồng” lâu nay vẫn đang bị kỳ thị và coi như hình thức mê tín, dị đoan. Mặc dù cho tới hiện nay nhiều người đã có cái nhìn tích cực hơn về một hoạt động có nhiều giá trị lịch sử hay văn hóa, âm nhạc về hầu đồng, nhưng cũng không thể phủ nhận vì rất nhiều người vẫn lợi dụng nghi thức hầu đồng để trục lợi, thể hiện hành vi mê tín, dị đoan, lừa gạt niềm tin của mọi người. Từ muôn đời nay, cái mà con người có thể sống và vươn lên đó chính là niềm tin để sinh tồn, bất luận niềm tin đó nó thực hư bao thế nào và hợp lý đến đâu. Niềm tin tín ngưỡng chính như liều thuốc tinh thần tạo nên nguồn sống cho mỗi người. Có niềm tin, con người sẽ chịu đựng được mọi tai ương, tật ách. Mức độ xin – cho thế nào là hoàn toàn tùy thuộc nơi ý thức hay tri thức của người tham gia tín ngưỡng.
Nghi thức hầu đồng
Trong nghi thức hầu đồng ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa tín ngưỡng. Nghi thức hầu đồng cùng với chầu văn như một nơi ẩn chưa nhiều tác phẩm văn học dân gian cùng điệu múa truyền thống. Hầu bóng được nhìn nhận như một hình thức diễn xướng dân gian tổng hợp, một loại hình sân khấu mang tính tâm linh. Hầu đồng lấy phương pháp ước lệ làm nguyên tắc kịch thuật và cách điệu hóa cao ngôn ngữ nhằm tái tạo lại những bóng thánh, những siêu nhiên. Do vậy, đây được xem là một loại hình sân khấu thiêng liêng.
Trang phục hầu đồng
Trang phục là dấu hiệu quan trọng để nhận biết các giá đồng ứng với từng vị Thánh. Một giá đồng có trang phục đẹp sẽ tạo điều kiện để người hầu đồng thêm thăng hoa, trình diễn đẹp hơn khiến người tham dự thêm hưng phấn.
Lễ vật hầu đồng
Lễ vật gồm chén đũa bạc, đĩa và cốc pha lê. Chính giữa là một cái gương trên có phủ chiếc khăn thêu. Hai bên bục ở trước kỷ bày bốn mâm lễ Tứ Phủ mỗi mâm đặt chín quả trứng, một cái lược, một cái quạt, một đôi guốc, chín vuông vải màu phủ lên trên. Màu phải là màu chính của Tứ Phủ. Bên mâm lễ có một cái chung nhỏ, một cái thau nhỏ. Cứ mỗi lễ phải thay một hình nhân và bốn lốt. Bên cạnh mâm lễ Tứ phủ là mâm lễ sơn trang, lễthì phải chia ra làm 13 phần. Một phần lớn bày chính giữa còn 12 phần nhbày tiếp xung quanh.
Thế giới hầu đồng
Để có được một buổi hầu đồng hoàn hảo thì khổ chủ phải bỏ ra bao nhiêu tiền mua mã, sắm lễ, trang bị quần áo, thuê phường hát văn. Để làm nên một buổi nhảy đồng thần bí, một thành phần không thể thiếu được là đoàn hát văn với đầy đủ đàn, sáo, trống, nhị. Tham gia buổi hầu đồng toàn là những nghệ sỹ chơi nhạc cụ dân tộc xuất sắc nhất,cùng các đoàn nghệ thuật truyền thống có tiếng của Trung ương, và người chỉ huy hát văn cũng là một nghệ nhân cách đây mấy năm đã từng đoạt giải cao cuộc thi hát văn toàn quốc. Nghệ nhân sẽ vừa làm người hát vừa là pháp sư tuyên sớ.
Thực hành hầu đồng
Vấn đề đặt ra hiện nay là làm sao để chính những thanh đồng cũng như người dân cảm nhận được cái hay, hoặc cái dở để điều chỉnh hành vi của mình, hạn chế thấp nhất sự trục lợi trong nghi lễ này. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần tuyên truyền cũng như vận động rộng rãi mục đích, ý nghĩa của nghi lễ, và cách thực hành nghi lễ để người dân nhận thức được giá trị văn hóa, nhân văn của tín ngưỡng thờ Mẫu, xua tan bóng đen mê tín dị đoan trong các cuộc hầu đồng.
