Người Việt Nam có truyền thống văn hóa lâu đời chính vì vậy trong những việc trọng đại như cưới xin, lễ tết, tang ma… người Việt có những nghi thức, phong tục được lưu giữ qua bao đời nay. Nhìn chung tang lễ của người Việt mang màu sắc tâm linh rất rõ nét nhưng vẫn giữ được sự cung kính, tình cảm, luyến tiếc giữa người ở lại và người ra đi bên cạnh đó tang lễ của người việt cũng thấy rõ tính cộng đồng.
Lập bàn thờ vong
Trước lúc khâm liệm thì người ta lập một bàn thờ vong ở trước cửa. Bàn thờ vong là một cỗ linh sa được đặt trên một chiếc bàn rộng. Trong linh sa có bài vị và ảnh cùng tên tuổi của người chết.
Khâm liệm
Sau khi kèn trống nổi một hồi dài người ta tiến hành khâm liệm. Thi thể người chết được đặt trên chiếc chiếu dưới nền nhà. Khăn phủ mặt và đũa ngáng miệng được bỏ ra, người ta dùng vải trắng gói người chết lại và đặt vào trong quan tài. Phong tục ở đây không thể thiếu một bộ tam cúc bỏ vào trong ván, để trừ trùng. Lúc khâm liệm phải có thầy cúng làm lễ. Kể từ lúc đó đến lúc đưa tang trên quan tài luôn được thắp nến. Một số người sùng tín và nhất là với những trường hợp chết bất thường thì hầu như người ta thường đi tìm thầy cúng để chọn giờ tốt khâm liệm và mai táng.
Phục hồn
Phục hồn là một nghi thức để trả lại hồn phách cho một người nào đó. Khi hồn phách dạng vật chất này được cất giữ an toàn, có thể dùng nó để trả lại hồn phách cho người bị lấy đi. Để thực hiện nghi thức thì một người khác sẽ nuốt linh hồn dạng vật chất này vào bụng của mình rồi đọc lên câu chú ngữ để truyền linh hồn vào xác người bị lấy mất hồn phách bằng việc hôn người đó. Sau khi hồn phách bị tách rời rồi lại được hồi phục cơ thể người đó sẽ sinh ra hiệu ứng phụ là cực kì mệt mỏi.
Lễ phát tang
Chủ tế làm lễ phát tang. Số khăn tang và mũ mấn được làm đủ với số con cháu, được đặt vào một chiếc mâm trên hương án. Trong lúc chủ tế làm lễ thì con cháu quỳ ở dưới chiếu.
Phúng viếng
Đám tang thường bắt đầu từ 3, 4 giờ chiều hôm trước và kết thúc vào 9, 10 giờ sáng hôm sau. Sau lễ phát tang cho đến trước khi quay cữu là khoảng thời gian để thân nhân cũng như họ hàng đến phúng viếng.
Quay cữu
Đúng 12 giờ đêm người ta tiến hành quay cữu. Trước khi quay cữu thì ông trùm sẽ làm lễ tế. Quan tài được quay theo chiều ngang của ngôi nhà, đầu hướng vào phía bàn thờ, chân hướng ra cửa. Nếu đặt ngược lại thì hồn sẽ không ra khỏi nhà. Quay cữu xong, mọi người có thể đi ngủ chỉ để vài người thức trông chừng.
Tế cơm
Sáng hôm sau trước khi cất đám chừng một tiếng thì người ta làm lễ tế cơm. Họ xới một bát cơm lồng và một đĩa muối trắng, một chén nước lã. Chủ tế lại lần lượt tế và dâng từng thứ một lên bàn thờ vong như lễ tế vong tối hôm trước. Người dân giải thích rằng đó là cho người chết ăn no trước khi lên đường sang thế giới bên kia.
Cất đám
Đến giờ đưa tang thầy cúng đọc văn tế. Tế xong ông vào trong nhà, cầm dao chém lên mặt áo quan ba nhát sau đó người ta sập kín nắp quan tài lại. Đám tang khởi hành. Đối với người không quy Phật thì đám tang không có phật đình, long kiệu, cờ phướn, cầu kiều. Thường con trai trưởng đi song song với quan tài, các anh em con cháu khác theo thứ tự đi sau xe tang. Trên suốt chặng đường đi người ta thổi kèn, đánh trống để xua đuổi ma tà, ác quỷ.
Hạ huyệt
Huyệt được con cháu đào sẵn từ chiều hôm trước. Lúc hạ huyệt, người con trai trưởng lấp hòn đất đầu tiên sau đó các anh em con cháu khác lần lượt ném xuống một nắm đất thể hiện ý nghĩa con cái đắp mộ cho cha mẹ. Lúc này mộ mới chỉ đắp sơ sài. Người ta phủ vài mảng cỏ, rồi thắp hương và đặt bát cơm bông lên đó. Các cụ đội cầu kiều đi vòng quanh mộ cầu kinh. Xong xuôi, đám tang trở về nhưng phải theo con đường khác, tránh tuyệt đối không về bằng con đường lúc đi và cũng không được khóc nữa vì như vậy hồn người chết sẽ biết lối mà theo về.
Rước vong về thờ
Ảnh, bát hương cùng mâm quả thờ trên linh sa được rước vào đặt lên bàn thờ. Người ta lập một bàn thờ ở ngay nơi mà trước kia người chết nằm. Hai bên bàn thờ được treo câu đối thành hai hàng dọc. Trên bàn thờ luôn có hương khói, đèn nhang.
Phong tục tang lễ thể hiện rất nhiều điều về nền văn hóa của một dân tộc không chỉ khía cạnh tinh thần mà cả vật chất. Suy cho cùng sống chết là một vấn đề muôn thuở mà con người quan tâm. Mai táng ngày nay không chỉ mang yếu tố tâm linh mà còn phải phù hợp với điều kiện tự nhiên và xã hội.
